Μεγάλοι Δωρητές της Δημόσιας Κεντρικής Βιβλιοθήκης Σπάρτης

Ο Δικαίος Βαγιακάκος στον πατρογονικό του πύργο στην Κοίτα.
Ο Δικαίος Βαγιακάκος στον πατρογονικό του πύργο στην Κοίτα.

Αντίδωρον σεβασμού και αγάπης «Δικαίος Βαγιακάκος, ένας χρόνος από την εκδημία του.»

Την Κυριακή 12 Μαρτίου 2017 τελείται στην Κοίτα στον Ιερό Ναό των αποστόλων Πέτρου και Παύλου ετήσιο μνημόσυνο στη μνήμη του Δικαίου Β. Βαγιακάκου Χρέος τιμής επιβάλλει να πούμε λίγα λόγια  για τις νεώτερες γενιές για τη ζωή και το έργου του.
Ο Δικαίος Β. Βαγιακάκος γεννήθηκε το 1915 στην Κοίτα της Μάνης. Μετά τις εγκύκλιες σπουδές του στην Κοίτα, συνέχισε στην Αρεόπολη στο Γυμνάσιο της οποίας και στις τέσσερις τάξεις ελάμβανε το βραβείο που είχε καθιερώσει ο Μπεης Μαυρομιχάλης.
Εισήχθη στη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών από την οποία απεφοίτησε το 1937. Υπηρέτησε την στρατιωτική του θητεία στο 9ο Σύνταγμα Καλαμάτας. Στις 28 Οκτωβρίου 1940 επιστρατεύθηκε και υπηρέτησε στην πρώτη γραμμή μέχρι την κατάρρευση του μετώπου.
Η κλίση του προς τη γλωσσολογία εκδηλώθηκε από τα μαθητικά του χρόνια και αποκρυσταλλώθηκε την περίοδο των πανεπιστημιακών σπουδών του. Ασχολήθηκε με τη μελέτη των νεοελληνικών διαλέκτων και τη συλλογή γλωσσικού και λαογραφικού υλικού. Οι πρώτες προσπάθειές του για συλλογή γλωσσικού υλικού ανάγονται στην περίοδο των Πανεπιστημιακών Σπουδών του
Το 1944 εξεπόνησε τη διδακτορική του διατριβή με θέμα  «Συνίζησις και Επένθεσις εν τω γλωσσικώ ιδιώματι της Μέσα Μάνης»
To 1954-1955 υπηρέτησε ως Διευθύνων το Κέντρο Συντάξεως του Λεξικού και το 1967 η Σύγκλητος της Ακαδημίας επέλεξεν αυτόν ως Διευθυντήν, όπου παρέμεινε μέχρι της συνταξιοδοτήσεώς του το 1980. Κατά την υπηρεσία του στο Κέντρο Συντάξεως του Λεξικού πραγματοποίησε δεκάδες επιστημονικές αποστολές συλλογής γλωσσικού υλικού σε Λακωνία, Ήπειρο, Κέρκυρα, Κορσική και Κύπρο. Το 1969 εστάλη στην Κύπρο δύο φορές, με σκοπό, σε συνεργασία με το Κέντρον Επιστημονικών Ερευνών Κύπρου και με τον Κύπριο γλωσσολόγο Μενέλαο Χριστοδούλου να επισημάνουν τα φωνητικά φαινόμενα της Κυπριακής διαλέκτου και τον καθορισμό των διαλεκτικών ζωνών της νήσου. Τότε ο ηγούμενος της Μονής Αγίου Ανδρέου απένειμε στον Βαγιακάκο το μετάλλιον του Αγίου Ανδρέου.
Το 1972 ορίζεται ως ειδικός περί τα τοπωνύμια σε τριμελή επιτροπή στη Β΄ σύνοδο του Ο.Η.Ε στο Λονδίνο για την τυποπoίηση της γραφής των γεωγραφικών ονομάτων και την ονομασία των εξωγήινων σωμάτων. Έκτοτε μετέσχε της Επιτροπής τα έτη 1973,1975,1981 στη Νέα Υόρκη, το 1977 στην Αθήνα και το 1980 στο Παρίσι. Με την ενεργό επιστημονική και διπλωματική παρουσία της ελληνικής αποστολής στον Ο.Η.Ε και ιδιαιτέρως με τις προτάσεις του Βαγιακάκου επετεύχθησαν τα εξής:
1.Αποκλείστηκε η επονομαζόμενη « Μακεδονική» ως γλώσσα καταγραφής γεωγραφικών όρων(Σύνοδος 1972).
2. Καταδικάστηκε η αλλαγή των ελληνικών τοπωνυμίων δια τουρκικών στο υπό κατοχή τμήμα της Κύπρου(Σύνοδος 1977).
Ο Βαγιακάκος με σοβαρά επιστημονικά επιχειρήματα απέδειξεν ότι η ελληνική γλώσσα είναι μία η αυτή από την εποχή του Ομήρου μέχρι σήμερα και ότι η φωνητική γραφή είναι η καταστροφή της ελληνικής γλώσσας .Ασχολήθηκε σοβαρά με την μελέτη των Ελληνικών ονομάτων και τοπωνυμίων και έγραψε πολλές σχετικές μελέτες.
Μετείχε με μελέτες σε 64 Διεθνή Ονοματολογικά Συνέδρια στην Ελλάδα και το εξωτερικό.
Σοβαρή ονοματολογική εργασία του απετέλεσε η με τον τίτλο «Καταγωγή ονομάτων και τοπωνυμίων», η οποία εκδόθηκε  το 2016 από τον « Πάπυρο» .
Δια την μεγάλη επιστημονική μελέτην περί των ονομάτων και τοπωνυμίων ο Βαγιακάκος εξελέγη μέλος του Comite International de Sciences onomatisque (Διεθνούς Ινστιτούτου Ονοματολογικών Σπουδών) με έδρα το Louvain του Βελγίου.
Τον Δικαίο Βαγιακάκο απασχόλησαν οι Μανιάτες της Διασποράς και εδημοσίευσε σύντομες μονογραφίες περί των περιοχών όπου έχουν εγκατασταθεί Μανιάτες εντός και εκτός Ελλάδος. Στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται και το ενδιαφέρον του για την αποικία των Μανιατών στην Κορσικήν (1673). Επισκέπτεται την Κορσικήν, όπου αναζητεί κατάλοιπα της αποικίας των Μανιατών. Κατά τα έτη 1964-1965 πραγματοποίησε αποστολή της Ακαδημίας στην περιοχή με αντικείμενο τη συλλογή γλωσσικού υλικού από τους επιζώντες και ομιλούντες το ιδίωμα των Μανιατών αποίκους. Με τις συχνές έκτοτε επισκέψεις του «ιδίοις εξόδοις»ολοκληρώνει τις εξής εργασίες:
1         Συλλογή γλωσσικού και λαογραφικού υλικού.
2        Μαγνητοφώνηση προφορικού λόγου, ασμάτων και της λειτουργίας, η οποία ψάλλεται στην ελληνική γλώσσα.
3        Επισήμανση στο Αρχείο της Κορσικής και μικροφωτογράφηση υλικού που αναφέρεται στην ιστορία της αποικίας των Μανιατών στην Κορσική. Τους δεσμούς του με την Κορσική ο Δικαίος Βαγιακάκος διετήρησε μέχρι τον θάνατό του.
Έργο ζωής του Βαγιακάκου αποτελεί η Εταιρεία Λακωνικών Σπουδών, την οποία είχε εμπνευστεί ήδη από το 1946 και κατάφερε να ιδρύσει το 1966 και να την εγκαταστήσει το 1996 εις ιδιόκτητα Γραφεία. Εξαρχής υπήρξε Γενικός Γραμματέας με πρόεδρο τον Π. Πουλίτσα, Ακαδημαϊκό, πρόεδρο του Συμβουλίου Επικρατείας, και στη συνέχεια από το 1996 ισόβιος Πρόεδρος της μέχρι προσφάτως.
Ο δεσμός του Βαγιακάκου με την Μάνη είναι δεσμός αίματος. Εδώ γεννήθηκε και έζησε τα παιδικά του χρόνια, εδώ κατέφευγε αναζητώντας τη γαλήνη. Το σκληρό τοπίο της Μάνης που διασπάται από την ήρεμη παρουσία της ελιάς ,οι ψηλοί πύργοι της, τα χαλάσματα, οι βυζαντινές εκκλησίες, η σκληρή ζωή, οι άνθρωποι με τα χαραγμένα από τον κάματον και τον πόνον πρόσωπα, ο ισχυρός οικογενειακός δεσμός της φιλίας, τα αυστηρά ήθη και έθιμα, ο θάνατος και το μοιρολόγι είναι τα στοιχεία που σφράγισαν τη ζωή του.
Ο Βαγιακάκος ενδιαφέρθηκε και δια την προβολή και επίλυση των προβλημάτων της Μάνης. Δια των σχετικών άρθρων του στις Λακωνικές εφημερίδες και κυρίως στο «Φάρον της Λακωνίας»,από της εκδόσεώς του 1 Ιουλίου 1953 μέχρι τον Ιούλιο του 2012,ότε σταμάτησε η έκδοσή του. Τα άρθρα του γέμιζαν τις σελίδες των 800 φύλλων της Εφημερίδας.
Η Μάνη απετέλεσεν δια τον Βαγιακάκο πεδίο  δημιουργίας τόσο στον επιστημονικό τομέα, όσο και στον κοινωνικό. Από τις δημοσιεύσεις του το 40% έχει αντικείμενο τη διάλεκτο της Μάνης, το τοπωνυμικό της, τους οικισμούς και τους πύργους, τα έθιμα ,το μοιρολόγι, τις μετακινήσεις του πληθυσμού και τους Μανιάτες της διασποράς, τη συμμετοχή της Μάνης στους εθνικούς αγώνες.
Στον κοινωνικό τομέα η συστηματική ενασχόλησή του  με τον  τόπο καταγωγής του έχει διπλό σκοπό: τη διάσωση και προβολή της ιστορικής φυσιογνωμίας της Μάνης, και τη βελτίωση των συνθηκών ζωής των Μανιατών. Το 1946, κατά τα ταραγμένα χρόνια, ενώνει τη φωνή του με εκκλησιαστικούς και πνευματικούς παράγοντες της Λακωνίας για την εθνική συμφιλίωση. Στο ίδιο πλαίσιο εντάσσονται και οι ακόλουθες ενέργειες του:
Συμμετείχε στη συγκρότηση επιτροπής για την προέκταση του δρόμου από Πύργο σε Γερολιμένα. Με πρωτοβουλία του συγκροτείται ερανική επιτροπή το 1970 για την ανέγερση ανδριάντα του Πετρόμπεη στην Αρεόπολη, τα αποκαλυπτήρια του οποίου έγιναν το 1982.
Το 1952 πέτυχε την προστασία και αναστήλωση των Βυζαντινών ναών της Μάνης με πρώτο το ναό των Αγίων Σεργίου και Βάκχου του 10ου αι., όπως και το χαρακτηρισμό των πύργων ως διατηρητέων μνημείων (1956).
Ο Βαγιακάκος διακατέχεται από το χρέος και το δεσμό με τη γενέθλια γη της Μάνης. Η πορεία της ζωής του μέχρι τέλους υπήρξε ανηφορική και δύσβατη. Έχασε τον πατέρα του σε τρυφερή ηλικία. Την ανατροφή του ανέλαβε ο παππούς του Δικαίος Βαγιακάκος και ο θείος του Στυλιανός Σαφράνης Ο πρώτος απετέλεσε για τον Βαγιακάκο πρότυπο ζωής και ήθους, ο δεύτερος έγινε ο στοργικός πατέρας, ο άνθρωπος που του έδωσε τη δυνατότητα να σπουδάσει στην Αθήνα.
Ο Βαγιακάκος υπηρέτησε την Ιστορία και τη Λαογραφία, ως ερευνητής του βίου της ιδιαίτερης πατρίδας του, της Μάνης. Συνοψίζοντας σχετικά με το έργο του παρατηρούμε ότι πρωτίστως τον απασχολεί η Ελληνική γλώσσα στη διαχρονική της πορεία από του Ομήρου μέχρι τις μέρες μας. Θεωρεί την καθαρεύουσα και τη δημοτική δύο φάσεις της εξελικτικής πορείας της ελληνικής γλώσσας, στην οποία αφοσιώθηκε με πάθος στην έρευνα και τη μελέτη της. Με το συναισθηματισμό του μοναχικού ανθρώπου και το πάθος του ερευνητή έγινε δάσκαλος Πολλοί μαθήτευσαν κοντά του και γνώρισαν το ειλικρινές ενδιαφέρον, την κατανόηση, την ενθάρρυνση την αγάπη του. Στον κύκλο των φίλων, συνεργατών και μαθητών του αντιπροσωπεύονται γενιές ερευνητών ? φιλολόγων, αρχαιολόγων, ιστορικών-από τη γενιά του ΄40,μέχρι και τη γενιά του 1970. Και ανάμεσα σ΄ αυτούς εξέχουσα η θέση που κατέχει η σύντροφος της ζωής του φύλακας ?άγγελος του και παραστάτης του έργου του, όσο ζούσε, Ελένη Μπελιά εις την οποία, όπως ο ίδιος ομολογούσε χρωστούσε τη ζωή του. Η ιδία έχει επιμεληθεί και τη βιογραφία -εργογραφία του «Δικαίος Β. Βαγιακάκος : Βιογραφία - Εργογραφία", Λακωνικαί Σπουδαί, τ. Ι΄ (1990), σελ. 1-62.

Για όλο το έργο του,επιστημονικό και κοινωνικό η Ακαδημία Αθηνών του απένειμεν το Αργυρόν Μετάλλιον
Επί πλέον σε αναγνώριση του μεγάλου έργου του και της προσφοράς του προς την επιστημονική έρευνα και τη Λακωνία, εκτός των άλλων τιμητικών διακρίσεων που κατά καιρούς έλαβε εντός και εκτός Ελλάδος, ο Δήμος Σπάρτης με πρωτοβουλία του αειμνήστου Δημάρχου Σαράντου Αντωνάκου και ο Δήμος Οιτύλου με αντίστοιχη πρωτοβουλία του Δημάρχου κ. Πέτρου Ανδρεάκου σε διαφορετικές χρονικές στιγμές ετίμησαν με σημαντικές διακρίσεις τον Δικαίον Β. Βαγιακάκον. Όσες τιμές όμως και αν του αποδόθηκαν, όσο ζούσε, θα είναι λίγες  μπροστά σε όσα αυτός, με τον οίστρο δημιουργίας που τον διέκρινε, άφησε παρακαταθήκη εσαεί στις μελλοντικές γενιές των Ελλήνων
Ο Δικαίος Βαγιακάκος τέλος θα ζει μέσα από το έργο του, το προσωπικό του Αρχείο και την εξαιρετικώς ενημερωμένη Βιβλιοθήκη του, που δώρισε εν ζωή στη Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Σπάρτης. 

Θα ζει λοιπόν ο Δικαίος Β. Βαγιακάκος μέσα από Αρχείο του στη Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Σπάρτης και θα εμπνέει τις μελλοντικές γενιές των Ελλήνων !!!
Για την υπογραφή
Κωνσταντίνος Θ.Τζανετάκος